مردم قهرمان شهر مرزی سردشت روز هفتم تیر ماه سال ۱۳۶۶ شاهد یكی از فجیع ترین جنایات رژیم حزب بعث با حملات شیمیایی و بمباران محلات مختلف سردشت بودند.

این تهاجم غیر انسانی، شهر مرزی كشورمان را به نخستین شهر قربانی جنگ افزارهای شیمیایی در دهه ۸۰ میلادی در جهان پس از بمباران هسته ای هیروشیما توسط نیروهای آمریكایی تبدیل كرد.

مجامع جهانی به دلیل نفوذ حامیان منطقه ای و فرامنطقه ای صدام ، قادر به انجام اقدام قابل توجهی نبودند، ولی این در حالی بود كه در فروردین سال ۱۹۸۶ میلادی ( ۱۳۶۵ ) ، اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد در واكنش به جنایات جنگی آشكار صدام، مصوبه‌ای را در محكومیت به كارگیری سلاح شیمیایی توسط او گذراندند كه با وتوی آمریكا بی‌اثر شد.
ارتش تحت فرماندهی صدام با انفجار چندین بمب شیمیایی در حلبچه، منطقه كردنشین كشور خود، فاجعه انسانی دیگری را در این كشور رقم زد، در این فاجعه دست كم پنج هزار تن از مردم كرد، كشته و بیش از هفت هزار نفر مجروح شدند.
پزشكان خارجی در آن زمان اعلام كردند: بازماندگان بمباران شهر حلبچه به بیماری‌های روانی، پوستی و مغزی بسیار خطرناك مبتلا هستند و تعداد بیماران سرطانی بسیار زیاد است؛ همچنین تاثیر این سلاح ها روی مردم منطقه دارای تأثیر موروثی است و از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود.
این حملات وحشیانه در حالی صورت می‌گرفت كه عراق، جزو ۱۲۰ كشور امضا كننده پروتكل ژنو درباره منع استفاده از سلاح‌های سمی، خفه كننده و تركیبات باكتریولوژیك بود. امضاكنندگان این پروتكل تاكید كرده بودند: «استعمال گازهای خفه كننده و مسموم یا امثال آنها و همچنین هر قسم مایعات و مواد یا عملیات شبیه به آن حقا مورد تنفر افكار دنیای متمدن است. همچنین دول متعهد تقبل می‌كنند ممنوعیت استفاده از گازهای خفه كننده و مسموم شبیه آن را به موجب این اعلامیه به رسمیت می شناسند و همچنین تعهد می كنند كه ممنوعیت مزبور را شامل وسایل جنگ میكروبی نیز دانسته و خود را ملزم به رعایت مدلول مراتب فوق بدانند.»
روز هفتم تیر۶۶ یكی از فجایع تاریخی در شهر سردشت به وقوع پیوست و بمباران شیمیایی شهر سردشت نقطه مشهودی در حملات شیمیایی عراق بود كه متاسفانه هیچ تاثیری بر افكار مردم دنیا نداشت.
در ساعت ۱۶:۳۰ روز یكشنبه هفتم تیر ماه ۱۳۶۶ چند فروند هواپیمای عراقی سكوت شهر كوچك سردشت در غرب كشور را شكستند و هفت بمب خردل در نقاط مختلف شهر انداختند كه ۲ بمب در بازار شهر و ۲ بمب دیگر در مناطق مسكونی فرو افتاد.
سه بمب دیگر نیز به مناطق باغی در حاشیه شهر اصابت كرد؛ به علت شرایط جوی مناسب ( به لحاظ نفوذ پذیری تاثیر انفجار) از نظر درجه حرارت و جریان ملایم هوا ،آلودگی به تدریج تا كیلومترها دورتر از كانون های انفجار گسترش یافت و بوع نامطبوع خردل كه مشابه بوی سیر و گوگرد است از فاصله دور استشمام می شد.
متاسفانه بیمارستان و نقاهتگاه شهر نیز در مسیر جریان هوای آلوده قرار گرفت و برخی از پزشكان و پرستاران پس از چند ساعت به دلیل آلوده شدن ،مجبور به ترك آنجا شدند. برق و مخابرات قطع و تمام فعالیت های خدماتی شهر فلج شد؛ چرا كه بیشتر كاركنان محلی مصدوم شده بودند.
كادر پزشكی بهداری سپاه با كمك نیروهای محلی توانستند از دو حمام شهر به عنوان دو ایستگاه رفع آلودگی جهت شهروندان سردشتی استفاده كنند. ماشین های آتش نشانی نیز مسئولیت تدارك آب حمام های شهر را عهده دار بودند و سالن ورزشی شهر به عنوان یك نقاهتگاه ۱۵۰ تخته مورد استفاده قرار گرفت.
با توجه به ماهیت اثر گاز خردل (برخلاف گاز اعصاب كه ناگهان همه بیماران در همان ساعت اول مراجعه می كنند) ساعت به ساعت بر تعداد مصدومین افزوده می شد. در نقاهتگاه، درمان های اولیه انجام گرفت و مصدومان پس از پایدارشدن نسبی علائم حیاتی به شهرهای دیگر اعزام شدند.
آلودگی موادغذایی، میوه جات، سبزیجات، مزارع ، آب ها و حتی حیوانات باعث برخی مسمومیت های گوارشی شده بود، گله های گاو و گوسفند كه تنها سرمایه برخی از خانواده ها بود از بین رفتند و محصول برخی مزارع آلوده و غیر قابل استفاده بود.
یك روز پس از حادثه ،مصدومان بدحال با چندین پرواز از ارومیه و تبریز به تهران منتقل شدند، صحنه های بسیار ناراحت كننده ای در فرودگاه تهران وجود داشت كه تحمل آن برای خلبانان و خدمه هواپیماهای نظامی نیز دشوار بود. كودكانی در سنین مختلف با چشم های ورم كرده به سختی ناله می كردند و سعی داشتند از مادران خود دور نشوند. تعداد زیادی از مصدومان بد حال به بیمارستان بقیه الله (عج) منتقل شدند و برخی كودكان در حال اغماء بودند.
چگونگی این حادثه و آمار مصدومان و شهدا طی گزارش های متعددی به اطلاع شورای امنیت سازمان ملل رسید اما متاسفانه هیچ هیات كارشناسی برای بررسی حادثه اعزام نشد، حتی در یكی از گزارش ها ، تصاویر متعددی از مصدومان شیمیایی سردشت نیز ضمیمه شد.
طبق آمارهای رسمی از شهر ۱۲هزار نفری نفری سردشت، هشت هزار و ۲۵ تن ، مصدوم شدند كه این آمار شامل مصدومان خفیف نیز می شد. حداقل چهار هزار و ۵۰۰ تن از مصدومان نیاز به درمان داشتند، تعداد سه هزار تن از آنان در شهر سردشت به صورت سرپایی درمان شدند و سپس در روستاهای مجاور مدتی را سپری كردند تا آلودگی شهر كاملا مرتفع شد.
حال مابقی مصدومان؛ یعنی یكهزار و ۵۰۰ نیز وخیم بود و نیاز به بیمارستان برای بستری شدن داشتند؛ لذا به خارج از سردشت اعزام شدند ؛ ۶۰۰ تن از این گروه به تهران و مابقی به چند شهر شمال غربی كشور اعزام شدند. تعدادی از هموطنان شهید شدند و بسیاری از مصدومان هفته های زیادی را در بیمارستان گذراندند و اكنون نیز از عوارض شدید ریوی و چشمی و پوستی رنج می برند.
كل آمار شهدا در حدود ۱۳۰ تن بود( در برخی گزارش ها ۱۱۰ تن قید شده است ) كه ۲۰ تن از این شمار در سردشت در همان دقایق و ساعات نخستین پس از بمباران شهید شدند ، ۱۰ تن نیز در حین انتقال از سردشت به شهادت رسیدند و یكصد تن دیگر هم پس از حادثه به تدریج در بخش های مراقبت ویژه بیمارستان های مختلف كشور به شهادت رسیدند.
استفاده از سلاح‌های شیمیایی در طول جنگ تحمیلی توسط عراق بیش از یكصد هزار مجروح و شهید در بین نظامیان و مردم بی‌دفاع كشورمان به‌جای گذاشته است. گازهای ارگانوفسفره (عوامل اعصاب، تاول‌زا و گاز خردل) در طول جنگ مكرراً‌ توسط نیروهای رژیم بعثی مورد استفاده قرار گرفت. پس از جنگ جهانی اول این نخستین باری بود كه از سلاح‌های شیمیایی به صورت وسیع در جنگ استفاده می‌شد كه این موضوع آشكارا مغایر با پروتكل ۱۹۲۵ ژنو بود.
آمریكایی‌ها اولین كسانی بودند كه قبل از جنگ جهانی، سلاح‌های شیمیایی را علیه سرخپوستان به‌كار گرفتند. در جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۵ سلاح شیمیایی از سوی آلمان‌ها به‌كار گرفته شد و سپس دیگر كشورها استفاده از آن را در برنامه جنگی خود گنجاندند.
انگلیس پس از جنگ جهانی دوم از ماده فیتوتوكسین علیه استقلال‌طلبان مالایا استفاده كرد. آمریكا در جنگ ویتنام، كامبوج و لائوس مواد شیمیایی و میكروبی را به‌كار برد. سال ۱۹۷۵ ویتنامی‌ها بمب‌های شیمیایی را در كامبوج علیه خمرهای سرخ به‌كار بردند.
سال ۱۹۷۹ ارتش شوروی سابق برای اشغال افغانستان از سلاح‌های شیمیایی بهره برد تا این‌كه بالاخره از سال ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸ (۶۰-۱۳۵۶) و در طول جنگ تحمیلی، رژیم صدام هر جا كه در جنگ به بن‌بست خورد از بمب‌های شیمیایی استفاده كرد.
عراق در سال ۱۹۸۰ با انتقال مقادیری از عوامل شیمیایی و مواد اولیه مربوط از ذخایر شوروی سابق و همچنین خرید تجهیزات ویژه از كشورهای اروپایی و ایالات متحده به تولید مستقل جنگ‌افزارهای شیمیایی، اقدام كرد.
در سال ۱۹۸۲ با كمپانی «‌ درای رایخ» آلمان كه تأمین‌كننده وسایل فنی شیمیایی است قراردادی منعقد كرد و جهت تولید عوامل اعصاب به خرید مواد شیمیایی از منابع غربی اقدام كرد.
در واقع كشورهایی كه امروز داعیه طرفداری از حقوق بشر و حمایت از نوع انسان در اقصی نقاط عالم را دارند از پیش‌قراولان فروش كارخانجات و مواد اولیه‌ شیمیایی به عراق هستند.
رسوایی انگلستان و كشف محموله مواد شیمیایی در بندر نرماندی فرانسه یكی از دلایل محكم ایران برای اثبات كمك‌های نامشروع غرب در خلال جنگ به دولت بعث عراق است.

گزارش : رضا رضائی مجد** انتشار: لیلا خطیب زاده