هواداران عمدتا کرد HDP به مخالفان کمک کردند تا در انتخابات شهرداری استانبول و آنکارا در سال ۲۰۱۹ پیروز شوند. بنابراین، سرکوب گسترده اردوغان علیه جنبش سیاسی کردی ممکن است سرنوشت سیاسی او را در این دوره از انتخابات تغییر دهد.

مهم ترین انتخابات برحه اخیر ترکیه قرار است در ۱۴ مه ۲۰۲۳ برگزار شود که در آن شهروندان ترکیه رئیس جمهور جدید و نمایندگان دوره جدید پارلمان این کشور را انتخاب می کنند. ائتلاف ایدئولوژیک ناهمگون متشکل از شش حزب اپوزیسیون، از سکولارها گرفته تا محافظه‌کاران اسلامی و ملی‌گرایان ترک، تحت رهبری کمال قلیچداراوغلو برای برکناری رجب طیب اردوغان گرد هم آمده اند. اردوغان ۲۰ سال است که ابتدا به عنوان نخست وزیر و سپس به عنوان رئیس جمهور ترکیه، از سال ۲۰۱۴ در قدرت بوده است.

اردوغان در دور قبلی انتخابات در ژوئن ۲۰۱۸ اکثریت مطلق را به دست آورد و بر اساس قانون اساسی جدید ترکیه اختیارات جدیدی را به دست آورد. در حالی که منتقدان استدلال می‌کردند که ارتقای نقش ریاست‌جمهوری قدرت بیش از حد در اختیار یک فرد قرار می‌گیرد و کنترل‌ها و ابزارهای موازنه کافی وجود ندارد، اردوغان معتقد است که افزایش اقتدار، از جمله برای امنیت ملی ضروری است.

این گزارش به بررسی نحوه برخورد نیروهای امنیتی ترکیه با شبه نظامیان کرد در داخل و خارج ترکیه، در دوره دوم ریاست جمهوری اردوغان و در آستانه انتخابات ۲۰۲۳ می پردازد. سیاست‌های جنگ‌طلبانه اردوغان در قبال کردها، در حالی که در هدایت درگیری ها به خارج از مرزهای کشور موفق بوده است، گروه‌های اقلیت کرد داخلی را که هدف سرکوب سیاسی قرار گرفته‌اند، از حاکمیت دورتر کرده است. اگر رای دهندگان کرد و دیگر گروه های مخالف بتوانند با موفقیت یک بلوک رای علیه اردوغان را بسیج کنند، ممکن است سخت ترین چالش انتخاباتی را برای رئیس جمهور دیرینه ترکیه ایجاد کنند.

سرکوب جنبش سیاسی کرد

رویکرد اردوغان به مسئله کرد در دو دهه گذشته تغییر کرده است. او در اوایل حکومت خود با کردها تعامل کرد و اصلاحات آزمایشی را در زمینه تحقق حقوق فرهنگی و زبانی کردها انجام داد و روابط صمیمانه ای با حزب تازه تأسیس دموکراتیک خلق های طرفدار کرد (HDP) ایجاد کرد. او همچنین وارد مذاکرات صلح با حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، یک گروه مسلح کرد که از سال ۱۹۸۴ علیه دولت ترکیه دست به شورش زده‌، شد. با این حال، این اقدام به حمایت سیاسی گسترده‌تر از حزب عدالت و توسعه اردوغان (AKP) در میان رای دهندگان کرد تبدیل نشد، چرا که HDP در انتخابات ۲۰۱۵ حدود۱۳ درصد آرا را به دست آورد و حزب عدالت و توسعه اکثریت خود را در پارلمان ملی از دست داد. پس از آن، درگیری پ‌ک‌ک و ترکیه از سر گرفته شد و دولت سرکوب شدیدی را علیه HDP به راه انداخت که پس از وضعیت اضطراری پس از کودتا در اواسط سال ۲۰۱۶ تشدید شد.

دولت ترکیه در سال‌های اخیر تعداد زیادی از سیاستمداران HDP و نمایندگان سابق کدر در پارلمان این کشور را به اتهام تروریسم و ارتباط با PKK زندانی کرده است. از جمله افراد زندانی شده صلاح‌الدین دمیرتاش، یکی از رهبران HDP است. آنکارا پس از اینکه HDP در انتخابات محلی ۲۰۱۹ در مناطق کردنشین جنوب شرقی ترکیه ۶۵ شهرداری را به دست آورد، اکثر شهرداران را ظرف ۱۸ ماه برکنار کرد و بوروکرات‌های منصوب شده توسط دولت را جایگزین آنها کرد. دولت ترکیه در ۲۵ آوریل، کمتر از سه هفته مانده به انتخابات ۱۴ مه، ۱۱۰ مقام ارشد HDP و همچنین وکلا، روزنامه نگاران و هنرمندان طرفدار کردها را دستگیر کرد. منتقدان استدلال می‌کنند که این بازداشتها «تاکتیک ارعاب قبل از انتخابات» است.

در بحبوحه سرکوب مداوم و لفاظی های خصمانه علیه سیاستمداران و فعالان کرد توسط حزب عدالت و توسعه و احزاب راست افراطی، ۸۶ حمله علیه وابستگان HDP توسط ملی گرایان مسلح و اوباش از سال ۲۰۱۸ توسط موسسه ACLED ثبت شده است. این تعداد رویدادهای خشونت سیاسی را تحت الشعاع قرار داده است. این اقدام بیشترین حمله به یک حزب سیاسی در ترکیه را نشان می دهد که قتل یک زن عضو HDP در ژوئن ۲۰۲۱ در مقر استانی این حزب در ازمیر و چاقو زدن به یکی دیگر از اعضای HDP در دسامبر ۲۰۲۱ در استانبول است. حزب چپ سبز هم – که HDP زیر پرچم آن در انتخابات پارلمانی شرکت می کند – در آستانه انتخابات، هدف چند حمله از جمله حمله با چاقو به یکی از نامزدهای پارلمانی آن در شهر ادرنه قرار گرفت.

سیاست های منطقه ای تهاجمی ترکیه در شمال عراق و سوریه

سرکوب مخالفان سیاسی کرد ترکیه، با تشدید حملات ارتش ترکیه علیه گروه‌های کرد مسلح، فراتر از مرزهای ترکیه در شمال عراق و سوریه همزمان شده است. خصومت‌ها با پ‌ک‌ک بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶ پس از شکست روند صلح در خاک ترکیه به اوج خود رسید اما ارتش ترکیه از آن زمان تاکنون با موفقیت، درگیری را به خارج از مرزهای ترکیه کشانده است. عملیات ترکیه در شمال عراق در سال‌های اخیر افزایش یافته و ارتش مناطق عملیاتی خود را با استفاده از تسلیحات پیشرفته مانند هواپیماهای بدون سرنشین به جنوب گسترش داده است. ارتش ترکیه با هدف تضعیف نیروهای کرد در امتداد مرز ترکیه و سوریه، از سال ۲۰۱۶ سه عملیات گسترده را در شمال سوریه انجام داده و کنترل بخش‌هایی از خاک این کشور در امتداد مرز خود را به دست گرفته است. ترکیه نیروهای دموکراتیک سوریه را به رهبری کردها به عنوان شاخه ای از پ.ک.ک می بیند.

پ.ک.ک در پی زمین لرزه های ماه فوریه در ترکیه، یک آتش بس موقت یک طرفه را برای تسهیل عملیات نجات اعلام کرد که سپس آن را تا پس از انتخابات ترکیه تمدید کرد. در داخل ترکیه، از زمان زلزله فوریه، یعنی ازفوریه تا آوریل، تنها ۱۰ مورد تهاجم مربوط به نیروهای پ.ک.ک گزارش شده است که نشان دهنده کاهش ۳۷ درصدی حملات این گروه نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۲۲ است. به نظر می رسد تصمیم پ.ک.ک برای برقرای آتش بس قبل از انتخابات، محاسبه ای سیاسی برای جلوگیری از تشدید تنش در ترکیه باشد چرا که ایجاد تنش می تواند با تحریک احساسات ملی گرایانه در میان رای دهندگان ترک به نفع دولت تمام شود.

با این وجود، ارتش ترکیه به هدف قرار دادن نیروهای پ ک ک در شمال عراق ادامه داده است. خشونت در سه ماهه اول سال ۲۰۲۳ نسبت به مدت مشابه سال قبل به طور قابل توجهی بالاتر بود، اگرچه این روند در ماه آوریل معکوس شد زیرا ترکیه هنوز عملیات بهاره سالانه خود را آغاز نکرده است. این مسئله ممکن است با محاسباتی برای نشان دادن قدرت نظامی ترکیه در نزدیکی تاریخ انتخابات باشد زیرا این اتفاق از نظر سیاسی برای حزب حاکم سودمندتر است. حمله پهپادی که در ۷ آوریل، احتمالاً توسط نیروهای ترکیه انجام شد، کاروان فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه را در استان سلیمانیه عراق هدف قرار داد، هرچند که به کسی آسیبی نرسید. ترکیه رسما مسئولیت این حمله را رد کرده است اما نیروهای دموکراتیک سوریه اردوغان را به تلاش برای استفاده از این حمله برای تقویت موقعیت خود در پیش از انتخابات متهم می کند.

در سوریه نیز ارتباطات دیپلماتیک بین ترکیه و سوریه منجر به ایجاد وقفه در عملیات ترکیه علیه نیروهای کرد در خاک سوریه از ژانویه تا آوریل ۲۰۲۳ شد. تعداد خشونت های مربوط به نیروهای ترکیه در سوریه، در چهار ماه اول امسال، در مقایسه با دوره مشابه سال قبل بیش از ۶۰ درصد کاهش یافته است. پس از آن که آنکارا مسئولیت بمباران ماه نوامبر سال گذشته در استانبول را به نیروهای دموکراتیک سوریه نسبت داد، ترس از عملیات زمینی دیگر در سوریه افزایش یافت. بشار اسد از دادن یک هدیه سیاسی به اردوغان با انجام ملاقات با او قبل از انتخابات، امتناع کرده است، اگرچه دیپلماسی همچنان به پیشرفت خود ادامه داده است. از نظر اردوغان، توافق با دمشق می‌تواند منجر به اقدامات هماهنگ علیه نیروهای کرد شود و به طور همزمان به دولت او اجازه می دهد تا اقداماتی را در رابطه با بازگشت آوارگان سوری انجام دهد. موضوع پناهندگان به یک مسئولیت سیاسی برای دولت تبدیل شده است زیرا پناهجویان سوری با افزایش نارضایتی عمومی در میان مشکلات اقتصادی عمیق‌تر مواجه شده‌اند. موسسه ACLED از سال ۲۰۱۹، نزدیک به ۲۰ حمله در ترکیه را- که پناهندگان سوری را هدف قرار داده- ثبت کرده است.

انتخابات سرنوشت ساز

ناظران معتقدند که نتیجه انتخابات ۱۴ می ترکیه رای به «حکومت تک نفره » اردوغان باشد. اردوغان بسیاری از نهادهای دولتی از جمله دادگاه ها، سازمان های مجری قانون و خدمات مدنی را پاکسازی کرده است و آنها را با وفاداران خود جایگزین کرده است. کشور شاهد یک «پسرفت دموکراتیک» بوده است. اپوزیسیون متعهد شده است که نظام پارلمانی را بازگرداند و حاکمیت قانون را تقویت کند. قلیچداراوغلو، که در حال حاضر در نظرسنجی‌ها برتری جزئی نسبت به اردوغان دارد، حمایت حزب نزدیک به جریان موسوم به حزب الله را به دست آورده است HDP نامزدی معرفی نکرده است و در عوض از حامیان خود خواسته است به رهبر مخالفان رأی دهند. هواداران عمدتا کرد HDP به مخالفان کمک کردند تا در انتخابات شهرداری استانبول و آنکارا در سال ۲۰۱۹ پیروز شوند. بنابراین، سرکوب گسترده اردوغان علیه جنبش سیاسی کردی ممکن است سرنوشت سیاسی او را تغییر دهد.

اگر قلیچداراوغلو در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شود، احزاب تحت سلطه کرد در ترکیه ممکن است کمی فرصت تنفس پیدا کنند. قلیچداراوغلو متعهد شده است که دمیرتاش و دیگر سیاستمداران HDP را از زندان آزاد کند. او استدلال می کند که می تواند یک راه حل سیاسی برای مسئله کرد وجود داشته باشد. با این حال، او باید منافع متضاد نیروهای ایدئولوژیک متفاوت در میان همپیمانانش از جمله حزب راست افراطی خود را در نظر بگیرد. حزب خوب(Iyi) متحد ناسیونالیست قلیچداراوغلو تاکنون گفتگو با HDP را رد کرده است.

علاوه بر این، با توجه به موفقیت نظامی نیروهای مسلح ترکیه در بیرون راندن فزاینده پ‌ک‌ک از ترکیه و دورتر کردن آنها از مرزهای ترکیه، قلیچداراوغلو احتمالا باید تعهد قاطع خود را به حفظ امنیت ملی ترکیه حفظ کند. او تاکید کرده است که با رهبر پ‌ک‌ک، که او را بازیگری «غیر مشروع» می‌داند، مذاکره نخواهد کرد. برداشتن گام‌های مثبت در داخل، در قبال مسئله کردی ممکن است به کاهش تنش در خارج از کشور کمک کند، اگرچه این موضوع تا حد زیادی به موضع پ‌ک‌ک بستگی دارد. قلیچداراوغلو که وعده بازگرداندن پناهجویان سوری ظرف دو سال پس از انتخابات داده است، راه اردوغان را دنبال خواهد کرد و به نزدیکی ترکیه با بشار اسد ادامه خواهد داد.

با این حال، هنوز برای حذف اردوغان خیلی زود است. او هنوز هم ممکن است اهرم‌های قدرت زیادی را که در دسترس او هستند، به کار بگیرد تا اطمینان حاصل کند که در قدرت باقی می‌ماند. در حال حاضر تسلط او بر قوه قضائیه و محروم کردن اکرم امام اوغلو، شهردار استانبول از حضور در صحنه سیاست مزیتی در اختیار او قرار داده است. تحول بزرگ مرتبط با امنیت درست قبل از دور اول یا دور دوم انتخابات می‌تواند به عنوان ابزاری برای جلب حمایت مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر این، اکثر نظرسنجی‌ها ائتلاف تحت رهبری حزب عدالت و توسعه را چند امتیاز جلوتر از ائتلاف مخالف در انتخابات پارلمانی نشان می‌دهند. این برتری اردوغان را قادر می‌سازد تا در انتخابات بالقوه دور دوم ریاست‌جمهوری ثبات رای داشته باشد. بسیاری پیش بینی می کنند که او به آسانی قدرت را رها نخواهد کرد و ممکن است برای لغو نتایج انتخابات، در صورت شکست تلاش کند. این مسئله ممکن است منجر به بروز تظاهرات گسترده و ناآرامی در جامعه دوقطبی فزاینده ترکیه شود.

منبع: موسسه ACLED